Page 14 - Ndjenja e kohës

12 Ndjenja e kohës

Natë mbytëse ish
Kur befas çataj bojëmanushaqe pashë
Në një sqetull kinse të paqtë.

Vetë fjala e zgjedhur prej tij ascella/sqetull është një hapax (fjalë
ose shprehje, që gjendet vetëm një herë) në poezinë ungaretiane
dhe përdorimi i kësaj fjale krejt atipike në ligjëratën e tij, duhet të
na ngrejë qimet e kokës përpjetë. Si në gjuhën shqipe, ashtu dhe në
atë italiane, “sqetulla” nuk ka vetëm kuptimin e parë, atë të pjesës
së thelluar rrëzë krahut, por edhe “vend si gropë rrëzë një mali”,
“vend i thelluar, aty ku nis të ndahet gjethja nga dega ose një degë
nga trupi i pemës”, ndaj dilema që lind është e tillë: sqetulla në
këtë rast tregon trupin femëror, apo është një metaforë që fsheh
domethënien më të guximshme për “vulvën”? Mirëpo Ungaretti,
duke qenë jo vetëm hermetik dhe simbolist, por edhe njeri etik, na
jep të kuptojmë që më shumë gjasa ka të jetë kjo e dyta, sidomos
duke parë dhe çatajt bojëmanushaqe, pra kanosjen që ndien ai para
këtij akti jo të lumtur. Ndaj, pavarësisht shumë sinonimeve që blova
gjatë, si “gropë”, “gavër”, “zgavër” etj., që mund t’i përshtateshin
imagjinatës së vulvës, vendosa të jem besnike e Ungaretti-t dhe të
zgjedh për përkthim po “sqetull”, që edhe në shqip është fjalë aspak
poetike dhe po aq e rrallë ta gjesh në poezi, në mos po, fare.

Shembuj të tjerë problemorë janë të shumtë, sa nuk do të
mjaftonin net të gjata dimri për t’i treguar dhe për t’i ballafaquar
me tekstin, por pikërisht për këtë, menduam që të vendosnim edhe
tekstin origjinal përkrah atij të përkthyer. Ndoshta, një vendim i
tillë mund ta nxjerrë zbuluar përkthyesen në zgjedhjet që ka bërë,
si para syve të ekspertëve të përkthimit dhe poezisë, ashtu dhe para
lexuesit të thjeshtë, por po e ndërmarrim në sy rrezikun.